Zwiedzanie Zakopanego

Kościół i Cmentarz na Pęksowym Brzyzku

Obiekty znajdują się na Pęksowym Brzyzku – nazwa pochodzi od nazwiska Pęksa (właściciel gruntów), natomiast „brzyzek” w gwarze ludowej oznacza strome, urwiste zbocze, które znajduje się za kościołem i cmentarzem.

Drewniany Kościół na Pęksowym Brzyzku o konstrukcji zrębowej powstał w 1847 roku i jest obecnie pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej, zlokalizowany przy ulicy Kościelskiej. Obok kościoła znajduje się Kaplica Gąsieniców – najstarszy budynek sakralny w Zakopanem – oraz zabytkowy cmentarz, na którym pochowano osoby zasłużone dla Tatr i Zakopanego.

Zwiedzanie Kościoła i Cmentarza:

Godziny otwarcia: 8:00 – 17:00

Cennik 2025: bilet normalny – 3 zł, bilet ulgowy – 1,50 zł

Kościół na Pęksowym Brzyzku

Gdy dobra zakopiańskie zostały wystawione na sprzedaż w 1924 roku, umowa zakupu zobowiązywała nabywcę do ufundowania kościoła i utrzymania parafii. Tak też się stało – Klementyna Homolaczowa ufundowała świątynię, którą zbudował Sebastian Gąsienica-Sobczak w 1847 roku. Pierwszym patronem kościoła został św. Klemens, a proboszczem – pochodzący z Jordanowa ksiądz Józef Stolarczyk, który objął parafię w 1848 roku. Z jego inicjatywy powiększono kościół, dobudowując tylną część oraz dzwonnicę. Kościół jest konstrukcji zrębowej, choć ciężko to dostrzec – zarówno ściany wewnętrzne, jak i zewnętrzne zostały oszalowane. Dach pokryty jest drewnianymi gontami. Najcenniejszymi elementami wnętrza są drewniane ołtarze wykonane w duchu baroku przez Wojciecha Kułacha-Wawrzyńcoka, samouka, który czerpał inspirację m.in. z wizyty w Rzymie. Przed I wojną światową ołtarz główny przedstawiał św. Klemensa, a później zastąpiono go obrazem Matki Bożej Częstochowskiej, patronki świątyni do dziś. Wstęp do kościoła jest możliwy codziennie w godzinach otwarcia.

Kaplica Gąsieniców

Kaplica Gąsieniców to najstarszy obiekt sakralny w Zakopanem, powstały w 1802 roku. Została ufundowana przez Pawła Gąsienicę, a jej patronami byli św. Regina i św. Paweł. Po remoncie po II wojnie światowej, dokonanym przez Antoniego Kenara, patronami zostali święci Andrzej Świerad oraz Benedykt. Kapliczka jest niewielka, wymurowana z kamienia, pokryta gontem i stanowi ważny element lokalnego dziedzictwa sakralnego.

Cmentarz na Pęksowym Brzyzku

Cmentarz powstał w 1851 roku jako cmentarz parafialny przy nowo powstałej parafii z inicjatywy księdza Stolarczyka. Pierwszą znaną osobą pochowaną na cmentarzu był doktor Tytus Chałubiński. W 1931 roku wojewódzki konserwator zabytków uznał cmentarz za zabytkowy, co od tego czasu wymaga zgody na każdy pochówek. Podczas II wojny światowej cmentarz został zmniejszony o 1/3 powierzchni w związku z budową drogi pod dolną stację kolejki na Gubałówkę. Na cmentarzu znajduje się około 500 grobowców, z czego połowa to pomniki osób zasłużonych. Nagrobki są często dziełami sztuki, projektowanymi przez artystów i rzeźbiarzy. Wśród grobowców znajdują się m.in.:

• Józef Stolarczyk

• Jan Krzeptowski - Sabała

• Stanisław Witkiewicz

• Antoni Kenar

• Karol Stryjeński

• Władysław Orkan

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer

• Kornel Makuszyński

• Władysław Hasior

Cmentarz i kościół stanowią dziś ważny punkt historyczny i kulturowy Zakopanego, łącząc dziedzictwo sakralne z tradycją lokalną.